بمب‌های گرافیتی مهمات غیرکشنده هستند که باعث ایجاد اختلالات کلی و از کار افتادن نیروگاه‌ها، تأسیسات برق و خطوط انتقال نیرو بدون ایجاد صدمات عمرانی ناشی از مواد منفجره می‌شوند.

 

گرافیت یک ترکیب از عنصر کربن و از نرم ترین مواد معدنی شناخته شده و یک رسانای بسیار قوی با رنگ مات است که به صورت ساختار ۶ ضلعی متبلور می‌شود. این ویژگی خاص کربن به علت ساختار اتمی و پیوند‌های دوتایی گرافیت است. پیوند های کربن _ کربن در هر ماده معدنی به طور چشم‌گیری قوی هسنتد. ممکن است عجیب به نظر آید که کربن یکی از نرم ترین کانی‌ها به عنوان یک ماده مستحکم در ساخت بدنه ماشین‌ها، هواپیماها و کپسول و سیلندرهای محتوی گاز با فشار بالا و … مورد استفاده قرار می گیرد. پیوند لایه‌های گرافیت در ابتدا خیلی ضعیف است، اما وقتی که این لایه‌ها به صورت لایه‌های درون هم؛ تابیده می‌شوند، رشته‌های آن مقاومت بسیار زیادی پیدا می‌کنند.

 

 

مقابله با چنين تهديدات احتمالی و شناخت راهكارهای مقابله، از اهم موضوعات دفاع غيرعامل كشور می‌باشد .

 

 

بمب‌های گرافیتی در زمره بمب های نرم و تسلیحات غیرکشنده طبقه بندی می‌شوند. این بمب‌ها برای از کار انداختن نیروگاه‌ها و تاسیسات برق بدون ایجاد صدمات عمرانی ناشی از مواد منفجره طراحی شده‌اند. در سال ۱۹۸۰ میلادی در یک تمرین نظامی مربوط به نیروی دریایی امریکا این الیاف موجب قطع تصادفی برق و خاموشی در منطقه عملیات شدند که منجر به توسعه این نوع سلاح گردید. درجنگ کوزوو ارتش آمریکا برای اولین بار از این بمب استفاده کرد و در یک حمله دو سوم خاک یوگسلاوی درخاموشی فرورفت. این بمب ابدا اثر تخریبی ندارد، اما باعث قطع شدن جریان برق می‌شود. در این بمب‌ها اغلب از گرافیت که نوعی ذغال سنگ نرم است استفاده شده‌است.

 

کاربرد عمده گرافیت در برخی راکتورهای هسته‌ای، باطری های معمولی، مغزمداد و برخی کارهای صنعتی دیگراست. اما مهمترین خاصیت آن این است که قویترین رسانای جریان برق می‌باشد. به نظر می‌رسد در بمب گرافیتی از این خاصیت استفاده شده‌ است؛ بدین صورت که پس از انفجار، گرافیت که بیشتر از جنس کربن است با مواد حلال کربن ترکیب شده و بصورت بخار درمی آید. اما این بخار سنگین بوده و بزودی برسطح زمین می‌نشیند، بنابر این استفاده از این بمب در نیروگاه های برق باعث آلودگی سطح تجهیزات نیروگاه شده و باعث اتصالی و از کارافتادن نیروگاه می‌شود. درضمن برای پاکسازی نیروگاه و راه اندازی مجدد نیاز به چند ماه زمان است. ایالات متحده آمریکا از این بمب در جنگ های خلیج فارس و عراق در سال های ۱۹۹۱ و۲۰۰۳  نیز استفاده کرده‌ است. از راه های مقابله با این دسته تسلیحات؛ ایزولاسیون بدنه ساختمان، تاسیسات برق و اتاق های کنترل و فرمان، عایق افشانه برای مدارات الکترونیکی و استفاده از فیلترهای الکترواستاتیک می‌باشد.

 

 

ایالات متحده آمریکا تنها کشور استفاده کننده از بمب‌های گرافیتی است.

 

 

بمب‌های گرافیتی عموماً دارای وزنی در حدود 450 کیلوگرم بوده و از نظر قیمت در مقایسه با بمب‌های جنگی بسیار ارزان قیمت می‌باشند. عملکرد این بمب‌ها همانند بمب‌های ناپالم است به طوری که بعد از رها شدن از هواپیما، پوسته خارجی آن ترکیده و الیاف درونی آن خارج شده و در فضا منتشر می‌شود و به تدریج بر روی کابل‌های برق فشار قوی در مراکز نیروگاهی فرود می‌آید و با ایجاد جرقه و آتش سوزی باعث خسارات سنگین به این‌گونه مراکز می‌گردد. الیاف درونی این بمب درون 20 الی 40 کپسول است که در هر کپسول حدود 100 الی 200 دوک نخ الیاف سبک وزن و نرم قرار دارد. طول هر رشته نخ الیاف آن به 40 متر می‌رسد و در مقابل حرارت تا 3000 درجه مقاوم است.

 

 

در نوع پودری آن، کپسول‌ها که دو قسمتی هستند به وسیله چتر فرود می‌آیند و در میانه راه قسمت پایین کپسول جدا شده و پودر ذغالی بسیار نرم و سبکی از آن خارج شده و در فضای منتشر می‌شود و به تدریج روی محل اتصالات مراکز نیروگاهی می‌نشیند. این پودر ذغالی به صورت یک عایق الکتریسیته عمل می­‌کند و تمام مدارات و جریان‌ها را قطع می­‌نماید. 

 

دانشمندان دریافته‌اند که از گرافیت که هم رسانایی بسیار بالا و هم استحکام و نرمی بسیار زیادی دارد می‌توان برای اهداف خاص از جمله بمب‌های گرافیتی استفاده کرد. بمب‌های گرافیتی جزو بمب های نرم محسوب می‌شوند. این بمب ها برای از کار انداختن نیروگاه ها و تاسیسات برق بدون ایجاد صدمات عمرانی ناشی از انفجار مواد منفجره طراحی شده اند.

 

 

بمب گرافيتی به عنوان سلاح سری سبب بروز اختلال و از كارافتادن شبكه توليد برق , امكانات مخابراتی و مراكز كنترل می‌شود. اين بمب با كمك دستگاه ارتفاع سنج در ارتفاع خاصی منفجر می‌شود و ابری از گرافيت با وسعت چند صد متر برفراز تاسيسات توليد انرژی يا مراكز ارتباطی به وجود می‌آورد. اين ابر گرافيتی به تدريج در محدوده هدف نشست می‌كند و به علت رسانا بودن موجب ايجاد اتصال كوتاه در كليدها و مدارات و سوختن قطعات دستگاهها می‌شود و به اين ترتيب مراكز توليد انرژی و مخابرات را غير فعال يا ناتوان می‌كند.

 

این بمب که بنا به در خواست نیروی هوایی آمریکا ساخته شده و اثرات نامطلوبی روی انسان نداشته و نوعی مهمات هوا به زمین است که هدف آن غیر عملیاتی کردن ژنراتورهای برق و خطوط انتقال الکتریسته است.

 

این پروژه در سال 1970بر اساس تاثیر رشته های گرافیت کربن در اتصال قطب های مثبت و منفی منابع تولید و توزیع الکتریسیته آغاز گردید پیش بینی شده بود در عملیات آزاد سازی گروگان های لانه جاسوسی از این سلاح استفاده شود.

 

 

 

سابقه استفاده از بمبهای گرافیتی

 

در سال 1991 میلادی در طی عملیات طوفان صحرا الیاف گرافیتی در کلاهک جنگی موشک تام هاوک KIT_2 (کروز) نیروهای آمریکایی بر علیه تاسیسات برقی عراق به‌کار رفت كه از دريا به سمت این کشور شلیک می‌شدند. در این حمله اتصالات ناشی از الیاف گرافیت؛ 90% ظرفیت تولید برق عراق را از کار انداخت. گفتنی است در سه روز اول جنگ؛ فرماندهان و مقامات آمريكايی به اين نتيجه رسيدند كه بيشتر شبكه و سامانه‌های توزيع و انقال برق را بجاي مراكز توليد ( نيروگاه ها ) مورد حمله قرار دهند! در جنگ ناتو علیه یوگسلاوی سابق نیز نیروهای ناتو به رهبری آمریکا، نوع جدیدی از بمب‌های گرافیتی مشهور به بمب های نرم را برعلیه تاسیسات صرب ها استفاده کردند در این حمله 80% برق یوگسلاوی به مدت هفت ساعت قطع شد.

 

بعد از جنگ خلیج فارس نیروی هوایی آمریکا تصمیم گرفت که نوعی از این سلاح را که بتواند از هواپیما پرتاب شود بسازد. عملکرد این نوع بمب به اینگونه است که پس از انفجار بمب مادر (بمب خوشه ای ‌مانند CBU_97 ) ، بمب های کوچکتر  ( BLU-114 ) با استفاده از چتر  سرعت خود را کم  می‌کنند؛ سپس در ارتفاع معینی منفجر شده و الیاف کربن در هوا پراکنده می‌شود .

 

 

فناوری به کار گرفته شده در این بمب ها مشابه بمب های خوشه‌ای است که حاوی تعدادی بمب کوچک (حدود ۲۰۰ بمب) می‌باشد. این بمب‌های کوچک با استفاده از یک فیوز سنسوری در ارتفاع مناسبی از هوا پخش شده و حدوده‌ای به وسعت ۳ برابر زمین فوتبال را تحت پوشش قرار می‌دهد. در هر یک از این بمب‌های کوچک 147 قرقره وجود دارد که با انفجار بمب، الیاف گرافیتی از قرقره‌ها باز شده و در هوا پخش می‌شود و بر روی هدف فرود می‌آید و در سیستم‌های تولید و انتقال برق ایجاد اتصال کوتاه نموده و سبب قطع برق می‌شوند. سلاح‌های گرافیتی تاکنون در دو نوع الیافی و پودری استفاده شده‌اند و تحقیقات نظامی برای یافتن مدل‌های دیگر در حال گسترش است.

 

 

مراکز مورد تهدید توسط بمب های گرافیتی

 

1- نیروگاه های برق و خطوط انتقال

2- سیستم مخابراتی پایه

3- سیستم های سوییچینگ

4- سیستم های مخابره و مایکرویو

5- سیستم های رادار

 

 

راه های جلوگیری از تماس الیاف گرافیتی با هدف مورد نظر

 

1- استفاده از سقف های فلزی، توری یا پلاستیکی برای جلوگیری از تماس الیاف گرافیتی

2- استفاده از چتر برای جمع کردن الیاف گرافیت

3- تغییر فناوری ساخت نیروگاه های جدید

 

 

راه های جلوگیری از تماس پودر گرافیت با هدف مورد نظر

 

1- ایزولاسیون بدنه ساختمان، اتاق های کنترل وفرمان و تاسیسات برق

2- استفاده از فیلتر الکترواستاتیک

3- عایق اسپری برای مدارات الکترونیکی